Камянецкая вежа XIII стагоддзя з’яўляецца ўнікальным помнікам беларускага абарончага дойлідства. З шэрагу падобных вежаў, а яны існавалі яшчэ і ў Наваградку, Гродне, Брэсце, Турав, яна адна захавалася да нашага часу. Замак стаяў на скрыжаванні гандлёвых шляхоў і займаў важнае стратэгічнае становішча.

Паводле археалагічных раскопак і рэканструкцыі А.Iова і А.Башкова, у абарончы комплекс старажытнага Камянца ўваходзіў драўляны замак і мураваная вежа, якія былі абкружаны з усіх бакоў ровам і валам. Пяціярусная вежа мела каля 30 метраў у вышыню і каля 13,5 метраў у дыяметры. Зверху яна накрывалася вялікім шатровым дахам. Уваход у вежу знаходзіўся на ўзроўні чацьвёртага паверха, а трапіць у яе можна было толькі з драўлянага замка па адмысловай прыстаўной лесвіцы.

Абаронцы мелі ў сваім арсенале ўсе тыпы тагачаснай стралковай зброі: лукі, арбалеты, самастрэлы, а таксама маглі выліваць на голавы праціўнікаў кіпень і смалу. Таму не дзіўна, што захапіць замак з такой магутнай вежай было вельмі няпроста

Сёння ў Камянецкай вежы знаходзіцца гісторыка-археалагічны музей.

Макет адлюстроўвае знешні выгляд замка на XIII ст. паводле рэканструкцыі А.Iова і А.Башкова.

Камянецкая вежа XIII стагоддзя з’яўляецца ўнікальным помнікам беларускага абарончага дойлідства. З шэрагу падобных вежаў, а яны існавалі яшчэ і ў Наваградку, Гродне, Брэсце, Турав, яна адна захавалася да нашага часу. Замак стаяў на скрыжаванні гандлёвых шляхоў і займаў важнае стратэгічнае становішча.

Паводле археалагічных раскопак і рэканструкцыі А.Iова і А.Башкова, у абарончы комплекс старажытнага Камянца ўваходзіў драўляны замак і мураваная вежа, якія былі абкружаны з усіх бакоў ровам і валам. Пяціярусная вежа мела каля 30 метраў у вышыню і каля 13,5 метраў у дыяметры. Зверху яна накрывалася вялікім шатровым дахам. Уваход у вежу знаходзіўся на ўзроўні чацьвёртага паверха, а трапіць у яе можна было толькі з драўлянага замка па адмысловай прыстаўной лесвіцы.

Абаронцы мелі ў сваім арсенале ўсе тыпы тагачаснай стралковай зброі: лукі, арбалеты, самастрэлы, а таксама маглі выліваць на голавы праціўнікаў кіпень і смалу. Таму не дзіўна, што захапіць замак з такой магутнай вежай было вельмі няпроста

Сёння ў Камянецкай вежы знаходзіцца гісторыка-археалагічны музей.

Макет адлюстроўвае знешні выгляд замка на XIII ст. паводле рэканструкцыі А.Iова і А.Башкова.

Камянецкая вежа XIII стагоддзя з’яўляецца ўнікальным помнікам беларускага абарончага дойлідства. З шэрагу падобных вежаў, а яны існавалі яшчэ і ў Наваградку, Гродне, Брэсце, Турав, яна адна захавалася да нашага часу. Замак стаяў на скрыжаванні гандлёвых шляхоў і займаў важнае стратэгічнае становішча.

Паводле археалагічных раскопак і рэканструкцыі А.Iова і А.Башкова, у абарончы комплекс старажытнага Камянца ўваходзіў драўляны замак і мураваная вежа, якія былі абкружаны з усіх бакоў ровам і валам. Пяціярусная вежа мела каля 30 метраў у вышыню і каля 13,5 метраў у дыяметры. Зверху яна накрывалася вялікім шатровым дахам. Уваход у вежу знаходзіўся на ўзроўні чацьвёртага паверха, а трапіць у яе можна было толькі з драўлянага замка па адмысловай прыстаўной лесвіцы.

Абаронцы мелі ў сваім арсенале ўсе тыпы тагачаснай стралковай зброі: лукі, арбалеты, самастрэлы, а таксама маглі выліваць на голавы праціўнікаў кіпень і смалу. Таму не дзіўна, што захапіць замак з такой магутнай вежай было вельмі няпроста

Сёння ў Камянецкай вежы знаходзіцца гісторыка-археалагічны музей.

Макет адлюстроўвае знешні выгляд замка на XIII ст. паводле рэканструкцыі А.Iова і А.Башкова.

Лідскі замак з’явіўся ў тыя часы, калі на нашыя землі зачасцілі крыжакі. Каб закрыць ім дарогу ўглыб Вялікага княства Літоўскага, князь Гедымін загадаў пабудаваць у Лідзе каменны замак, адзін з самых вялікіх на тэрыторыі сучаснай Беларусі. Замак быў узведзены на штучным востраве, насыпаным з пяска і гравія. Сцены замка ў плане нагадвалі трапецыю. Іх таўшчыня дасягала 3 метраў, вышыня – каля 12 метраў. На ўсіх паверхах вежаў знаходзіліся пакоі і залы. На першым паверсе была турма, вышэй – суд і архіў, а жылыя памяшканні – на верхніх паверхах. Лідскі замак неаднойчы цярпеў напады ворагаў, аднак кожны раз адбудоўваўся.

Крэўскі замак – адзін з першых мураваных замкаў на беларускай зямлі, так як меў важнае стратэгічнае значэнне на заходніх межах Вялікага княства Літоўскага. Замак быў пабудаваны над рэчкамі Крэўлянка і Шляхцянка ў 30-х гадах XIV стагоддзя пры князе Альгердзе, сыне Гедыміна.

Першапачаткова замак уяўляў сабой толькі абарончыя муры таўчышнёй 3 метра і вышынёй каля дванаццаці метраў. Пазней была дабудавана Вялікая, так званая Княжацкая, вежа. Яна выступала за перыметр сценаў. Дзякуючы гэтаму прыёму будаўніцтва фланкіравалася паўночная і заходняя сцяна з брамай. У гэтай вежы жыў князь, яго пакоі знаходзіліся на другім паверсе. На мяжы XIV–XV стагоддзяў з’явілася Малая вежа.

У 1385 годзе тут была падпісана Крэўская ўнія, якая амаль на 500 гадоў аб’яднала Вялікае княства Літоўскае і Польшчу ў адну дзяржаву.

Крэўскі замак знакаміты і сумнымі падзеямі, звязанымі з барацьбой Кейстута і Ягайлы. Паланіўшы дзядзьку і стрыечнага брата, Ягайла загадаў пасадзіць іх у адну з веж замка. Праз некаторы час Кейстут быў задушаны, а Вітаўту ўдалося ўцячы.

Аднак замак быў сведкам не толькі сваяцкіх сварак, Крэву неаднаразова прыходзілася цярпець нападкі іншаземных ворагаў. Так, напачатку XVI стагоддзя Крэўскі замак быў пашкоджаны крымскімі татарамі, праз дзесяцігоддзе захоплены і знішчаны маскоўскім войскам. Пасля Паўночнай вайны замак страціў сваё абарончае значэнне, але ўсё ж знаходзіўся ў даволі добрым стане.

У гады Першай сусветнай вайны, калі праз Крэва праходзіла лінія фронту, больш за тры гады тут адбываліся жорсткія бітвы. Замак быў значна пашкоджаны, а цэглу на свае патрэбы разбіралі мясцовыя жыхары.

Сёння на замку праводзяцца археалагічныя раскопкі і вядуцца рэстаўрацыйныя работы.

Макет адлюстроўвае знешні выгляд замка на XIV стагоддзе паводле рэканструкцыі па матэрыялах М.Ткачова.

Замак у Наваградку вядомы яшчэ з пачатку ХI стагоддзя. Тады ён быў драўляным і на працягу двухсот гадоў неаднаразова адбудоўваўся. У другой палове XIII стагоддзя на крутой замкавай гары з’явілася першая каменная вежа. Амаль стагоддзе замак стрымліваў жорсткія напады татараў ды крыжакоў, якія так і не здолелі ім авалодаць. Замест пашкоджанай у баях вежы паставілі новую вежу – Шчытоўку. Яна таксама доўгі час заставалася адзінай каменнай пабудовай замка. Аднак частыя пагрозы з боку крыжакоў прымусілі гараджан узвесці тут яшчэ некалькі мураваных вежаў – Касцёльную, Малую і Пасадскую, пазней на схіле гары з’явіліся Калодзежная і Меская, а на самім замчышчы паўстала магутная Дазорная вежа. Злучаныя мураванымі сценамі Меская, Малая і Калодзежная вежы, утварылі форбург, які абараняў уваход у замак з боку горада.

Ужо ў XVI стагоддзі замак стаў цалкам мураваным і меў сем вежаў, каменны храм і невялікі палац, які праіснаваў да сярэдзіны XVII стагоддзя. Такім чынам, гэта быў адзін з самых магутных замкаў свайго часу.

Як не дзіўна, але адносна спакойнае жыццё ў пачатку XVI стагоддзя адмоўна паўплывала на стан замка, за якім папросту перасталі даглядаць.

Падчас вайны Рэчы Паспалітай з Маскоўскай дзяржавай у 1654–1667 гадах сцены і вежы замка былі значна пашкоджаны, а ў 1706 годзе шведскія войскі ўзарвалі рэшткі ацалелых вежаў. Замак прыйшоў у заняпад.

У 2012 годзе пачалася рэканструкцыя Касцельнай і Шчытавой вежаў.

Стары замак у Гродне пачынае сваю гісторыю ажно з Х стагоддзя. Першапачаткова замак быў драўляным і моцна цярпеў ад нападкаў крыжакоў. Аднак пасля пажару, у якім ледзь не загінуў Вялікі князь Вітаўт, замак быў цалкам адбудаваны з камня і цэглы ў гатычным стылі. Магутныя сцены і вежы, а таксама амаль 30-ці мятровая гара зрабілі замак непрыступным для ворагаў. І менавіта на гэты час прыпадае найбольшы росквіт замка і яго славутага ўладара. Але ўжо ў XVI стагоддзі новы кароль Вялікага княства Літоўскага Стэфан Баторый значна перабудаваў замак на свой густ.

Будаўніцтва Геранёнскага замка пачалося ў 1433 годзе пры Альбрэхце Гаштольдзе. Гэта быў, напэўна, самы маленькі мураваны замак на тэрыторыі Вялікага княства Літоўскага. Затое наяўнасць уласнага замка давала магчымасць Гаштольду атрымаць княскі тытул.

Пабудаваны ў гатычным стылі, замак меў высокія сцены таўшчынёй 1,5 метра з баявымі галерэямі, чатыры круглыя вежы. А на тэрыторыі замка знаходзіўся двухпавярховы драўляны палац. На першым паверсе знаходзіліся службовыя памяшканні, а другі паверх займалі гаспадары.

У пачатку XVI стагоддзя вакол замка выраслі магутныя абарончыя валы, умацаваныя такімі ж магутнымі мураванымі сценамі і двухпавярховымі вежачкамі на вуглах. Звонку валы былі абкружаны штучнымі вадаёмамі. Роў з вадой быў таксама паміж замкам і валам. У сістэму абароны быў уключаны нават касцёл.

У канцы XVI стагоддзя Геранёны разам з замкам перайшлі да Сапегаў. На месцы старога драўлянага палаца паставілі новы мураваны, баявыя галерэі пераўтварыліся ў аркадныя праходы.

Геранёнскі замак меў насычанае падзеямі жыццё. Менавіта тут пэўны час жыла знакамітая Барбара Радзівіл, тады яшчэ жонка Станіслава Гаштольда. Тут была часовая рэзідэнцыя караля Рэчы Паспалітай Станіслава Ляшчышскага.

Падчас шматлікіх войнаў замак паступова разбураўся, а ў сярэдзіне XIX стагоддзя ўвогуле быў разабраны. На сённяшні дзень ад палацава-замкавага комплексу засталіся толькі рэшткі сцен і вежаў.

Макет адлюстроўвае знешні выгляд замка на пачатак XVI ст. паводле рэканструкцыі I.Адасіка.

Мірскі замак – адзін з першых мураваных прыватных замкаў Вялікага княства Літоўскага. Ён пачаў будавацца ў ХVI стагоддзі Юрыем Іллінічам, які выбраў для замка гатычны стыль. Пазней, калі замак перайшоў да магутнага роду Радзівілаў, да сцен замка прыбудавалі вялікі палац з шыкоўным унутраным аздабленнем, а навокал насыпалі высокія земляныя валы з чатырма бастыёнамі. Побач заклалі "італьянскі сад", выкапалі ставы, стварылі фальварак і звярынец.

Падчас шматлікіх войнаў замак разбураўся, аднаўляўся, зноў разбураўся. А напрыканцы XVIII стагоддзя ён увогуле прыйшоў у заняпад.

Значную частку сваёй пяцісотгадовай гісторыі Мірскі замак прастаяў у запусценні, прыцягваючы да сябе ўвагу аматараў даўніны. Пасля Першай сусветнай вайны дзякуючы намаганням князя Святаполк-Мірскага пачалося аднаўленне старажытных муроў. Аднак новая вайна прынесла яшчэ большыя страты. Замак быў узяты пад ахову дзяржавы. Распачаліся працы над рэстаўрацыяй палацава-замкавага комплексу ў Міры. Цяпер гэта адзін з найбольш значных помнікаў архітэктуры Беларусі.

Вёска Гайцюнішкі Воранаўскага раёна Гродзенскай вобласці вядома з XVII стагоддзя як прыватнае ўладанне галандскага архітэктара Пятра Нонхарта – галоўнага будаўніка і кіраўніка віленскіх каралеўскіх пабудоў.

У 1613 годзе Нонхарт скончыў будаўніцтва сваёй рэзідэнцыі – дома-крэпасці, а праз дваццаць гадоў тут з’явілася і яго радавая пахавальня.

У гэтым невялічкім замку дастаткова ўдала спалучыліся перадавыя дасягненні заходнееўрапейскага абарончага дойлідства з мясцовымі традыцыямі. Замак быў даволі добра прыстасаваны да абароны. Гэта і сцены палутарамятровай таўшчыні, і невялікі гарнізон, які займаў памяшканні першага паверха, і выкапаны ў падвале калодзеж. Да таго ж, вакол дома была ўзведзена сістэма фартыфікацыйных збудаванняў, у якую ўваходзілі земляны вал, роў з вадой, а таксама шэраг штучных вадаёмаў.

Падчас Паўночнай вайны фартэцыя выстаяла аблогу шведаў.

За гады свайго існавання Гайцюнішкі неаднаразова мянялі гаспадароў. Пасля смерці П.Нонхарта дом-крэпасць ужо ніколі не выкарыстоўваўся пад жыллё. З цягам часу ён страціў сваё абарончае значэнне, ды і самі Гайцюнішкі паступова прыходзілі ў заняпад. У наш час у гэтым невялікім замку знаходзіцца рэспубліканская псіхіятрычная бальніца.

Свята-Барыса-Глебская (Каложская) царква ў Гродне была пабудавана ў канцы ХІІ стагоддзя на высокім крутым правым беразе Нёмана. Гэта выдатны помнік старажытнарускага і візантыйскага царкоўнага дойлідства. Сцены царквы складзены з плінфы ў тэхніцы роўнарадавай муроўкі. На тарцах некаторых цаглін ёсць загадкавыя знакі. Фасады ўпрыгожаны ўстаўкамі з паліраваных валуноў і маёлікавых плітак карычневага, зялёнаг і жоўтага колераў. Асаблівасцю інтэр'ера з’ўляецца наяўнасць мноства керамічных збаноў-галаснікоў, замацаваных у верхніх частках сцен.

За сваю васьмісотгадовую гісторыю Барысаглебская царква перажыла некалькі перабудоў. Але галоўнай небяспекай для існавання святыні стала прыродная стыхія. У выніку апоўзня ў 1853 годзе паўднёвая сцяна храма і частка заходняй сцяны абвалілася ў Нёман.

Больш чым праз сорак гадоў абвалілася паўднёвая апсіда. Толькі ў 1897 годзе бераг быў замацаваны, а на месцы разбураных сцен пастаўлены драўляныя.